ο ο 46 | 2023 | 1 & 2 Ραφαήλ-Θεόδωρος Τοπαλίδης οποίο δεν υφίσταται στην εκπλήρωση καθήκοντος. Το παράνομο αυτό, τονίζεται ότι, αν γίνεται να ελεγχθεί και να διαπιστωθεί από το όργανο που εκτελεί, επειδή είναι προφανές, παύει να υφίσταται ο λόγος άρσης του αδίκου. Τέλος, όσον αφορά στον προστάζοντα, αυτός ευθύνεται ως έμμεσος αυτουργός στην 17 τελεσθείσα ανθρωποκτονία . ΙΙΙ. Β. 3. Άμυνα (άρ. 22 ΠΚ) Η άμυνα είναι ο πλέον διαχρονικός λόγος άρσης του αδίκου, πόσω δε μάλλον όσον αφορά στο έγκλημα της ανθρωποκτονίας. Η άμυνα ορίζεται ως η αναγκαία προσβολή κατά επιτιθέμενου, για να αποτραπεί η επίθεση που αυτός διεξάγει. Η προσβολή που αποτελεί άμυνα πρέπει να είναι εντός του αναγκαίου μέτρου, ΜΕ δηλαδή το αγαθό που προσβάλλεται να μην είναι υπέρτερο αυτού που απειλείται από την επίθεση. Ειδάλλως, συνιστά υπέρβαση άμυνας. Η ανθρώπινη ζωή, λόγω της αυτονόητης σπουδαιότητάς της, Λ Ε αποτελεί εξ ορισμού το έννομο αγαθό που, για να αρθεί το άδικο της προσβολής του, είναι εξαιρετικά ΤΕ περιορισμένο το εύρος των απειλών, εξαιτίας των οποίων επιτρέπεται να προσβληθεί. Πρέπει να απειλείται Σ κίνδυνος ζωής ή, κατά την κρατούσα άποψη, τουλάχιστον πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης του αμυνόμενου. Κάθε άλλη επίκληση της άμυνας ως λόγου άρσης του αδίκου της ανθρωποκτονίας εξετάζεται με βάση το άρ. 23 ΠΚ 18. ΙΙΙ. Β. 4. Σύγκρουση καθηκόντων Ο τελευταίος λόγος άρσης του αδίκου δεν προκύπτει από το γράμμα του ΠΚ, αλλά συνίσταται σε μια in concreto εξεταζόμενη παράμετρο. Πρόκειται για την ορθή επίλυση της σύγκρουσης καθηκόντων. Προκειμένου να αρθεί το άδικο σε αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να υφίσταται τραγικό ηθικό δίλημμα, το οποίο μπορεί να εμφανιστεί με δύο μορφές: στην πρώτη, ο δράστης αδυνατεί να αντεπεξέλθει στην ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να αποτρέψει περισσότερους επερχόμενους θανάτους· στη δεύτερη, υπάρχει διαβαθμισμένος κίνδυνος για περισσότερες ζωές και πρέπει με ενέργειά του να θυσιάσει κάποιες, για να σωθούν οι υπόλοιπες. Καίριο είναι να μη διαδραματίσει ο δράστης τον ρόλο της «καταστροφικής μοίρας». Για την πρώτη μορφή, αρκεί απλώς να αναφερθεί το αξίωμα που ισχύει σε όλο το δίκαιο, ιδιαίτερα δε στο ποινικό, “impossibilium nulla est obligatio”19. Για τη δεύτερη, χρήζει διασαφήνισης ότι οι ζωές που πρόκειται να θυσιαστούν, για να σωθούν κάποιες άλλες, πρέπει να είναι αυτές που ήδη βρίσκονται σε κατάσταση μεγαλύτερου κινδύνου από εκείνες που πρόκειται να σωθούν. Έτσι, αν οι ζωές των ανθρώπων που εν τέλει θυσιάστηκαν κινδύνευαν λιγότερο ή καθόλου, η σύγκρουση καθηκόντων έχει επιλυθεί 20 λαθεμένα και το άδικο των ανθρωποκτονιών που συντελούνται δεν αίρεται . ΙV. Συμπερασματικά Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, οι διαφορές ανάμεσα στο νομικό σύστημα της κλασικής Αθήνας και του σύγχρονου ελληνικού κράτους είναι πολύ μεγάλες. Παρόλα αυτά, παρατηρούνται και σημαντικές ομοιότητες, οι οποίες φανερώνουν την ύπαρξη κοινών σημείων αναφοράς μεταξύ των νομοθετών της μίας και της άλλης εποχής. Η πιο θεμελιώδης διαφορά έγκειται στον τρόπο αντίληψης της έννοιας της άρσης του αδίκου. Διαφαίνεται ότι το δίκαιο της κλασικής εποχής είναι, οπωσδήποτε, λιγότερο ανθρωπιστικά προσανατολισμένο σε σχέση με το σύγχρονο. Για τον Αθηναίο της κλασικής εποχής ήταν δικαιολογημένη η αφαίρεση της ζωής για λόγους εκδίκησης ή ιδιωτικής απονομής δικαιοσύνης, πεποίθηση που σήμερα είναι παρωχημένη. Παράλληλα, εκείνη την εποχή ήταν εντελώς άγνωστη η έννοια του κώδικα με γενικό και ειδικό μέρος, οπότε είναι λογική η ενδελεχής περιπτωσιολογία, ενώ με τον ΠΚ έχει εισαχθεί η λογική του καταρχήν και τελικά αδίκου της πράξης. Η ανθρωποκτονία, αφ’ ης στιγμής τυποποιείται μέσα στον νόμο, έχει πάντοτε καταρχήν 17 Μπέκας Ιωάννης, ό.π. υποσημ. 14, σσ. 565-566. 18 Ακριβώς ό.π., σσ. 566-568. 19 «Ουδείς υποχρεούται στα αδύνατα». 20 Μπέκας Ιωάννης, ό.π. υποσημ. 14, σσ. 569-570. Υπαγωγή